Regionale Energie strategieën (RES) Cleantech Regio en (regio) Achterhoek

REGIO - De twee energieregio’s (bestaande uit gemeenten, provincie én waterschappen) Achterhoek en de Cleantech Regio hebben hun Regionale Energiestrategie 1.0 opgeleverd. Gemeenteraden, waterschappen en Provinciale Staten nemen hier een besluit over. Gedeputeerde Staten zijn positief over de beide strategieën en leggen deze nu voor aan Provinciale Staten. Het Gelderse bod voor duurzame energie via grootschalige wind- en zonneparken en zon op (bedrijfs)dak is nu opgeteld 6,5 TWh. Dat is 18% van wat landelijk is afgesproken tot 2030. Bij de energiestrategieën zijn nog wel een aantal aandachtspunten zoals de verhouding wind en zon, efficiënt en kostenbewust omgaan met het elektriciteitsnet en regionale afstemming. De komende jaren vragen diverse problemen om oplossingen die een beslag doen op de ruimte. Zo is er ruimte nodig om woningen te bouwen én om natuur te versterken én om duurzame energie op te wekken. Keuzes hierover overstijgen de lokale schaal en vragen om regionale samenwerking en afstemming.

RES-afwegingskader
Gedeputeerde Staten (het dagelijks bestuur van de provincie) hebben de Regionale Energiestrategieën beoordeeld op 4 criteria: kwantiteit van elektriciteit en warmte, ruimtegebruik, bestuurlijk en maatschappelijk draagvlak en energiesysteemefficiency. Hierbij zijn een paar aandachtspunten vermeld.

Lokaal gemeentelijk ruimtelijk windbeleid
Gedeputeerde Staten (GS) vinden het belangrijk dat provinciaal en gemeentelijke windbeleid op elkaar aansluit. Een aantal gemeenten heeft eigen windbeleid vastgesteld parallel aan de RES. In een enkel geval worden er beperkingen opgelegd aan bijvoorbeeld de hoogte van windturbines. Dat kan ertoe leiden dat initiatiefnemers geen sluitend bedrijfsplan kunnen maken en de energiedoelstelling niet bereikt kan worden. Daarover wil GS nog met gemeenten in gesprek. Dit geldt ook voor de gemeenten in de Achterhoek. Enkele gemeenten nemen nu geen aanvragen in behandeling die wel binnen de RES aangegeven zoekzones passen.

Efficiënt energiesysteem
Nederland heeft nu een centraal energiesysteem. Vanuit grote centrales wordt elektriciteit via hoogspanningsmasten, kabels en verdeelstations en warmte via leidingen geleverd aan bedrijven, gebouwen en woningen. We schakelen over naar een decentraal systeem waarbij het van belang is dat de energievraag en het aanbod constant goed op elkaar aansluiten. Hiervoor zijn ook andere manieren van opslag nodig dan we nu kennen. Het nieuwe verdeelsysteem gaat ook ruimte vragen. Daarom is het belangrijk dat er goed wordt nagedacht over efficiency van het systeem en de balans voor het elektriciteitsnetwerk. De Achterhoek zet een stap naar een goede balans in de energiemix. Maar de balans is zeker nog niet bereikt. Hiervoor is meer windenergie nodig. De energiemix van de Cleantech Regio wordt negatief beïnvloed door de beperkte ruimte voor windenergie doordat in de Veluwe natuurdoelen moeten worden bereikt en door beperkingen vanwege de aan-en afvliegroutes van Vliegveld Teuge. Daarom vindt het provinciebestuur het belangrijk dat initiatiefnemers voor een windproject op een locatie waar het passend zou kunnen zijn ook gehoor vindt en met de aanvraag aan de slag gaat. Ieder project is hard nodig.

Van strategie naar uitvoering
De huidige Regionale Energiestrategieën bestaan uit projecten die klaar zijn (of in aanbouw en/of al vergund), projecten in de pijplijn (hiervoor is de ruimtelijke planvorming al gestart) en wat er nog zou kunnen komen aan projecten met de vraag op welke plekken dit kansrijk is. Die laatste categorie is nog het moeilijkste en vraagt nog wel onderzoek. De zoekgebieden worden verder uitgewerkt in RES 2.0 (1 juli 2023). Uiteindelijk moeten de plannen in de RES een plek krijgen in het gemeentelijk en provinciaal omgevingsbeleid, om daarmee de zekerheid aan initiatiefnemers te geven waar zij zonne- en windenergieprojecten kunnen gaan realiseren en onder welke voorwaarden.

 Overschakelen van fossiele gas-en steenkoolvoorraad naar duurzame warmtebronnen
Daarnaast zijn voor de RES bovenlokale en/of bovenregionale warmtebronnen belangrijk in combinatie met de potentiële vraag naar warmte. De regio’s moeten ook plannen maken hoe ze de komende jaren van het fossiele aardgas overschakelen op duurzame warmtebronnen.

Ondersteuning bij opstellen milieunormen windprojecten
Gedeputeerde Staten willen gemeenten ondersteunen met kennis en ervaring bij het opstellen van eigen normen voor windprojecten. Daarmee wordt vertraging bij het realiseren van windprojecten voorkomen. Er wordt een oplossing gezocht voor het tijdelijk wegvallen van de normen uit het Activiteitenbesluit als gevolg van de uitspraak van de Raad van State op basis van het Nevele arrest. Dit betreft met name normen voor geluid en slagschaduw. In Gelderland en elders in Nederland is hier al ervaring mee opgedaan.

Gelderse energie-infrastructuur
Het IPO-bestuur heeft op 22 april 2021 besloten dat de provincies een regierol willen oppakken in de programmering en prioritering van de uitbreidingen van de regionale energie-infrastructuur. De Gelderse aanpak (GEIS) is erop gericht om een werkwijze te ontwikkelen voor een integrale programmering van het Gelderse energiesysteem. Gezien de huidige knelpunten op het elektriciteitsnet is dit nu urgent. Deze ontwikkeling vindt plaats in samenwerking met de netbeheerder, RES regio’s, gemeenten en andere belanghebbenden.

 Gelders Klimaatakkoord
De Gelderse ambitie is 55% CO2 reductie in 2030. Dat is nodig om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad en de huidige effecten van klimaatverandering te verminderen. Het opwekken van duurzame elektriciteit en benutten van duurzame warmtebronnen draagt bij aan het halen van dit doel. De Regionale Energiestrategieën zijn een belangrijk onderdeel van de totale strategie hoe nationaal deze doelen gaan halen. Uiteraard hoort hier ook energiebesparing bij. Dit draagt ook bij een aan meer onafhankelijke energiepositie in de toekomst. De nationale doelen zijn vertaald naar Gelderland en vastgelegd in het Gelders Klimaatplan.